Παχυσαρκία – ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΣΤΑΜΟΥ

Δεν θεωρώ ότι οι παχύσαρκοι συμπολίτες μας πρέπει να νοιώθουν ενοχή, η παχυσαρκία είναι ένα ιατρικό πρόβλημα στο οποίο μπορούμε να δώσουμε λύση. Δυστυχώς, οι επισκέψεις σε διαιτολόγους έχουν ένα όριο, οι συμβουλές και οι προτροπές των φίλων και των συγγενών δεν λειτουργούν, όσο για τα κέντρα αδυνατίσματος τα αποτελέσματα είναι απογοητευτικά. Όταν η παχυσαρκία είναι κλινικό σύνδρομο η λύση είναι το χειρουργείο, μια λύση που δίνει ζωή. Ο χειρουργημένος ασθενής με κλινικά σοβαρή παχυσαρκία κερδίζει κατά μέσο όρο 8 χρόνια ζωής με καλύτερη υγεία και με ελευθερία κίνησης και δημιουργίας.

Οι επεμβάσεις παχυσαρκίας είναι απόλυτα ασφαλείς όταν γίνονται από έμπειρους χειρουργούς με κατάλληλη ενημέρωση του ασθενούς. Επικίνδυνη είναι η παχυσαρκία και οι συνέπειές της στην υγεία του ανθρώπου. Οι επεμβάσεις παχυσαρκίας είναι η λύση σε ένα χρόνιο πρόβλημα υγείας.

Η νοσογόνος παχυσαρκία είναι πιο συχνή σε χώρες που ενώ ανήκουν στο δυτικό κόσμο έχουν ανεπαρκή πρωτοβάθμια περίθαλψη, ελλιπή προγράμματα μαζικής επιμόρφωσης ενώ μεγάλο ποσοστό πληθυσμού που ζει σε μικροαστικό περιβάλλον. Δεν είναι λοιπόν περίεργο που η Ελλάδα κατέχει από τις πρώτες θέσεις στην Ευρώπη και δυστυχώς από τις πρώτες θέσεις στον κόσμο σε ποσοστά παιδικής παχυσαρκίας

Το μεγαλύτερο επίτευγμα του εικοστού αιώνα ήταν η αύξηση του προσδόκιμου ζωής του ανθρώπου. Οι μαζικοί εμβολιασμοί, οι καλύτερες συνθήκες υγιεινής και η πρόοδος της ιατρικής επιστήμης είχαν ως αποτέλεσμα την αύξηση του μέσου όρου ζωής κατά δύο περίπου δεκαετίες. Τα δεδομένα όμως αυτά αφορούν μόνο τις ανεπτυγμένες δυτικές κοινωνίες. Η μεγάλη μάζα των ανθρώπων του πλανήτη μας δεν βελτίωσε σημαντικά το προσδόκιμο ζωής. Επιπλέον, η υπόθεση της “υγείας” των τυχερών του βορειοδυτικού ημισφαιρίου αρχίζει να εμφανίζει μερικά παράδοξα. Το κάπνισμα που διαφημίστηκε μαζικά τις προηγούμενες δεκαετίες παραμένει μία από τις κυριότερες έμμεσες αιτίες θανάτου. Η προσφορά καλύτερης ποιότητας τροφής έχει αναστραφεί και οι περισσότεροι κάτοικοι των ανεπτυγμένων χωρών τρέφονται με φαγητά των οποίων οι πρώτες ύλες είναι κακής ποιότητας, ο τρόπος παρασκευής ανθυγιεινός και ο τρόπος κατανάλωσης χωρίς πρόγραμμα. Αποτέλεσμα είναι η εμφάνιση με επιδημικά χαρακτηριστικά ενός φαινομένου που αν και γνωστό από την ιστορία, ουδέποτε είχε λάβει τις διαστάσεις με τις οποίες περιγράφεται σήμερα.

Η νοσογόνος παχυσαρκία είναι από τις βασικές προτεραιότητες της Παγκόσμιας Οργάνωσης Υγείας (WΗΟ). Γεγονός προκλητικό αφού ουσιαστικά καλούμε έναν οργανισμό όπως η WHO να διαθέσει πόρους ώστε να αντιμετωπισθεί ένα πρόβλημα που προέκυψε από την αφθονία.

Η παχυσαρκία είναι νόσος;

Ναι, η “νοσογόνος παχυσαρκία” είναι επίσημα νόσος με κωδικό Ε.66.0 όπως έχει κατηγοριοποιηθεί από την Παγκόσμια Οργάνωση Υγεία στον κώδικα ταξινόμησης νόσων ICD-10

Μετά από μεγάλες πληθυσμιακές μελέτες διαπιστώθηκε ότι η νοσογόνος παχυσαρκία μειώνει δραστικά το προσδόκιμο ζωής. Αυτό συμβαίνει μέσω της δραματικής αύξησης της επίπτωσης καρδιαγγειακών νοσημάτων αλλά και του αυξημένου κινδύνου θρομβοεμβολικής νόσου, των καρκίνων του γαστρεντερικού ακόμη και των ατυχημάτων. Η καρδιαγγειακή επιβάρυνση είναι έντονη διότι οι παχύσαρκοι άνθρωποι εμφανίζουν σε υψηλότατο ποσοστό μεταβολικό σύνδρομο. Δυστυχώς, σε αντίστοιχα υψηλό ποσοστό, το σύνδρομο υποθεραπεύεται. Ο σακχαρώδης διαβήτης της παχυσαρκίας δεν γίνεται πάντοτε αντιληπτός σε νεαρές ηλικίες χωρίς έλεγχο καμπύλης σακχάρου και ινσουλίνης, η υπέρταση και η υπερλιπιδιαμία είναι σχεδόν πάντα χωρίς αγωγή. Η βιολογική ηλικία των παχύσαρκων ασθενών υπερβαίνει κατά πολύ την πραγματική τους ηλικία γεγονός που αποκαλύπτεται απότομα σε συνθήκες stress όπως είναι η χειρουργική επέμβαση.

Γιατί η παχυσαρκία είναι πρόβλημα υγείας;

Η νοσογόνος παχυσαρκία δεν είναι αισθητικό πρόβλημα. Είναι νόσος που οδηγεί σε προοδευτική έκπτωση της γενικής υγείας του ατόμου. Με αποδιοργάνωση του μεταβολισμού των λιπιδίων και του σακχάρου, οδηγεί σε επικίνδυνη μεταβολική εκτροπή. Το καρδιαγγειακό σύστημα πάσχει με πολλούς τρόπους όπως αρτηριακή υπέρταση, στεφανιαία νόσος ή καρδιακή ανεπάρκεια. Η παχυσαρκία συνδέεται με αυξημένη συχνότητα ανάπτυξης καρκίνου μαστού, παχέος εντέρου και ενδομητρίου. Το ενδοκρινικό σύστημα παραβλάπτεται σημαντικά μέσω συνδρόμων θηλεοποίησης στους άντρες, αρρενοποίησης στις γυναίκες, πολυκυστικών ωοθηκών, αμηνόρροιας ή και στειρότητας. Το αναπνευστικό σύστημα πάσχει μέσω του συνδρόμου υποαερισμού και της υπνικής άπνοιας που οδηγεί σε καρδιακές αρρυθμίες. Οι αρθρώσεις καταπονούνται με αποτέλεσμα την πρώιμη εμφάνιση εκφυλιστικής αρθροπάθειας. Ο ψυχισμός των παχυσάρκων μπορεί να διαταραχθεί μέσω της κοινωνικής απομόνωσης, των προκαταλήψεων και διακρίσεων αλλά της δυσαρέσκειας για την εικόνα του σώματος τους.

Τα περισσότερα από τα παραπάνω προβλήματα είναι αναστρέψιμα με την απώλεια βάρους και την υιοθέτηση ενός υγιεινού τρόπου ζωής.

Που οφείλεται η νοσογόνος παχυσαρκία;

Η νοσογόνος παχυσαρκία δεν κρύβει κανένα μυστήριο. Η απάντηση στην ερώτηση “γιατί παχαίνω” είναι οδυνηρά απλή. Ο άνθρωπος παχαίνει διότι προσλαμβάνει πολύ περισσότερες θερμίδες από όσες χρειάζεται. Είναι λοιπόν μια ανισορροπία της ποσότητας των θερμίδων που προσλαμβάνει σε σχέση με αυτές που καταναλώνει. Το πρόβλημα που αφορά τους σημερινούς μεσήλικες ξεκινά σχεδόν πάντα στην παιδική ηλικία. Αφορά δηλαδή ανθρώπους που μεγάλωσαν την εποχή που ο μητρικός θηλασμός αντικαταστάθηκε από τις συνθετικές πλούσιες σε υδατάνθρακες τροφές, οι κοινωνικές συνθήκες σταθεροποιήθηκαν και μια σχετική αφθονία προϊόντων κακής ποιότητας κατέκλυσαν την αγορά. Πρόκειται για όσους μεγάλωσαν τη δεκαετία του ’70 και του ’80 όταν η φιλοσοφία της καλής υγείας μέσω της διατροφής και της άσκησης ήταν στο περιθώριο.

Έχει αποδειχθεί από 1992 μετά από μία μεγάλη μελέτη που δημοσιεύθηκε στο New England Journal of Medicine ότι: “οι παχύσαρκοι αποτυγχάνουν με τις συνεχείς δίαιτες διότι χωρίς να το αντιλαμβάνονται καταναλώνουν πολύ περισσότερες θερμίδες από όσες υπολογίζουν. Αντίστοιχα ασκούνται πολύ λιγότερο από ότι ισχυρίζονται”. Οι διαφορές αυτές δεν αποδίδονται σε συνειδητή προσπάθεια των παχυσάρκων να παραπλανήσουν τους ερευνητές (ή τον εαυτό τους) αλλά στη λάθος αντίληψή τους για το τι συνιστά “γεύμα” και “φυσική άσκηση”.

Οι παχύσαρκοι ασθενείς στην συντριπτική τους πλειοψηφία θα παραμείνουν παχύσαρκοι διότι δεν πρόκειται να αλλάξουν δραματικά οι συνθήκες της ζωής τους ενώ το καταφύγιο της δίαιτας προσφέρει προσωρινή μόνο ανακούφιση. Η μοναδική δραστική λύση μέχρι σήμερα είναι η χειρουργική επέμβαση.

Ποιοι είναι παχύσαρκοι στην Ελλάδα σήμερα;

Σύμφωνα με τα δημογραφικά στοιχεία που έχουμε συλλέξει, ο τυπικός “παχύσαρκος ασθενής” που αναζητά θεραπεία, πλησιάζει τα 40 (συχνότερα είναι γυναίκα), μέσου προς ανώτερου μορφωτικού επιπέδου αλλά μέσης ή κατώτερης οικονομικής τάξης. Εργάζεται, συχνά σε δύο δουλειές εάν είναι άνδρας ενώ αν είναι γυναίκα έχει πέραν της εργασίας της, τη φροντίδα παιδιών. Φαίνεται ότι από ένα σημείο και μετά, επέρχεται ένας φαύλος κύκλος όπου η παχυσαρκία αποτρέπει ακόμη και την πιο απλή δραστηριότητα με αποτέλεσμα οι ιδιαίτερα παχύσαρκοι άνθρωποι να αποφεύγουν ακόμη και το περπάτημα. Παράλληλα, το φαγητό εγκαθίσταται τόσο ως βασική ανάγκη όσο και ως απόλαυση. Φυσικά οι παχύσαρκοι μπορεί να κατηγοριοποιηθούν σε πολλές υποομάδες (καταναλωτές μεγάλου όγκου φαγητού, καταναλωτές γλυκών κλπ) ενώ δεν λείπουν και παράλληλοι εθισμοί στο κάπνισμα ή και το αλκοόλ.

Πόσο παχύσαρκος είμαι;

Ο Δείκτης Μάζας Σώματος (Body Mass Index – BMI) αποτελεί ένα εύχρηστο εργαλείο για τους ιατρούς αλλά και όλους όσους θέλουν να εκτιμήσουν σωστά το βάρος τους. Το ΒΜΙ είναι ο λόγος του βάρους προς το ύψος στο τετράγωνο. (Βάρος (Kgr)/ Ύψος² (m)). Εάν έχουμε ΒΜΙ από 25 έως 30 θεωρούμαστε υπέρβαροι. Εάν έχουμε ΒΜΙ μεγαλύτερο από 30 θεωρούμαστε παχύσαρκοι και πάνω από 40, νοσογόνα παχύσαρκοι. Φυσικά, η βαρύτητα της παχυσαρκίας αξιολογείται πάντα σε συνάρτηση με τις επιπτώσεις που αυτή έχει στη γενική υγεία. Έτσι, ένας άνθρωπος με ΒΜΙ 35 και σακχαρώδη διαβήτη, έχει απόλυτη ένδειξη να υποβληθεί σε επέμβαση.

Πως προέκυψε η χειρουργική της παχυσαρκίας;

Η σύγχρονη βαριατρική χειρουργική προέκυψε από την πλήρη αποτυχία των συντηρητικών τεχνικών απώλειας βάρους σε βάθος χρόνου. Έχει αποδειχθεί ότι οι δίαιτες και η φαρμακευτική υποστήριξη, δεν μπορούν να λύσουν το πρόβλημα της παχυσαρκίας σε περισσότερο από το 5% των παχύσαρκων. Οι παχύσαρκοι αποτυγχάνουν με τις συνεχείς δίαιτες διότι χωρίς να το αντιλαμβάνονται καταναλώνουν πολύ περισσότερες θερμίδες από όσες υπολογίζουν. Αντίστοιχα ασκούνται πολύ λίγο. Η βαριατρική χειρουργική εξαπλώθηκε ιδιαίτερα για τον πρόσθετο λόγο ότι πολύπλοκες χειρουργικές επεμβάσεις γίνονται πλέον λαπαροσκοπικά χωρίς μεγάλες τομές που για τους παχύσαρκους ασθενείς ήταν επίπονες και επικίνδυνες. Όμως, η χειρουργική επέμβαση είναι μόνο ένα κομμάτι της θεραπείας της νοσογόνου παχυσαρκίας. Οι ασθενείς πρέπει να υποστηρίζονται μακροχρόνια από εξειδικευμένους διαιτολόγους και ψυχολόγους ώστε τα θαυμάσια αποτελέσματα της χειρουργικής να διατηρούνται. Η επιτυχία της θεραπείας στηρίζεται στη στενή συνεργασία με τον ασθενή σε όλα τα στάδια της αντιμετώπισης. Πριν το χειρουργείο, θα ενημερωθείτε και θα επιλέξουμε μαζί την ιδανική επέμβαση. Η επιτυχία έρχεται μέσα από το συνδυασμό της εμπειρίας της χειρουργικής ομάδας μας με τη δική σας θέληση για αλλαγή.

Πως λειτουργούν οι βαριατρικές επεμβάσεις;

Οι επεμβάσεις της βαριατρικής χειρουργικής κατ’ αρχήν ακολουθούν τη βασική λογική του περιορισμού της δυνατότητας λήψης τροφής. Αυτό επιτυγχάνεται με διάφορους τρόπους, όπως να μειωθεί η χωρητικότητα του στομάχου, ή να περιορισθεί σημαντικά η δίοδος της τροφής προς το στομάχι. Σε περιπτώσεις όπου αυτό δεν κριθεί επαρκές, έχουν σχεδιασθεί επεμβάσεις όπου ο χειρουργός τροποποιεί τον γαστρεντερικό σωλήνα ώστε η τροφή να μην απορροφάται πλήρως αλλά να “διέρχεται” από τον οργανισμό χωρίς να απορροφάται. Η επιλογή της κατάλληλης επέμβασης είναι μια πολύπλοκη διαδικασία που γίνεται από κοινού με τον ασθενή και μετά από αναλυτική ενημέρωση.

Ποιό είναι το κόστος μιας βαριατρικής επέμβασης;

Η νοσογόνος παχυσαρκία συνοδεύεται από υψηλότατο κόστος για τους ασθενείς, τα δημόσια ασφαλιστικά ταμεία αλλά και τις ιδιωτικές ασφαλιστικές εταιρείες. Το σύνολο σχεδόν των παχυσάρκων έχει ξοδέψει σημαντικά ποσά στη βιομηχανία του αδυνατίσματος με πενιχρά αποτελέσματα. Οι παχύσαρκοι καταναλώνουν πόρους που το σύστημα υγείας και αυτό αδυνατεί να τους καλύψει. Οι ιδιωτικές ασφαλιστικές εταιρείες απλά πλέον δεν ασφαλίζουν ανθρώπους με υψηλό BMI και συνήθως δεν καλύπτουν το κόστος επεμβάσεων παχυσαρκίας. Στην Ελλάδα, προκειμένου τα ασφαλιστικά ταμεία να καλύψουν μέρος του κόστους μιας επέμβασης, απαιτείται έγκριση από την αντίστοιχη επιτροπή. Τα ελάχιστα όρια για την έγκριση της αίτησης είναι ΒΜΙ μεγαλύτερο από 40 ή ΒΜΙ μεγαλύτερο από 35 και μια σχετική με την παχυσαρκία πάθηση.

Πως εκπαιδεύτηκα στη χειρουργική της παχυσαρκίας;

Αν και ήδη εκπαιδευμένος στην ογκολογία του πεπτικού, βρέθηκα το 2007 στο Τμήμα Βαριατρικής Χειρουργικής του Πανεπιστημίου, δίπλα στον χειρουργό παχυσαρκίας Ευάγγελο Μενενάκο. Όπως πρέπει να συμβαίνει, η μαθητεία εξελίχθηκε σε συνεργασία και μετά ήρθε η αυτοτελής πορεία. Συμμετείχα λοιπόν σε ένα πολύ μεγάλο αριθμό χειρουργείων παχυσαρκίας όλων των τύπων πριν ξεκινήσω τη δική μου σειρά επεμβάσεων με έδρα τότε την 1^η Προπαιδευτική Χειρουργική Κλινική στο Ιπποκράτειο. Σήμερα έχοντας συμμετάσχει ή εκτελέσει πλέον περισσότερες από 500 βαριατρικές επεμβάσεις όλων των ειδών και με πλούσιο ερευνητικό έργο, επιλέγω με τον ασθενή μου την καλύτερη λύση και προχωράμε με σιγουριά.