Σταδιοποίηση του καρκίνου – ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΣΤΑΜΟΥ

Κάθε διάγνωση καρκίνου, ανεξάρτητα από το όργανο από το οποίο έχει ξεκινήσει ακολουθείται από τη διαδικασία της «σταδιοποίησης». Η σταδιοποίηση είναι μια απόπειρα φωτογράφησης σε μια δεδομένη στιγμή της έκτασης του καρκίνου μέσα στο ανθρώπινο σώμα.

Επιμένω πολύ στην σωστή σταδιοποίηση. Οι θεραπευτικοί δρόμοι δεν πρέπει να επιλέγονται με βιαστικές αποφάσεις. Σε πολλές περιπτώσεις η χημειοθεραπεία πρέπει να προηγείται του χειρουργείου και αυτήν την απόφαση μπορείς να την πάρεις μόνο μετά από αξιόπιστη σταδιοποίηση.

Γιατί γίνεται η σταδιοποίηση των κακοήθων όγκων;

Η σταδιοποίηση γίνεται κατ’ αρχήν για το σχεδιασμό της σωστής αγωγής. Οι θεραπευτικοί χειρισμοί αλλά και η ένταση τους εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από την έκταση της νόσου. Επιπλέον, η σταδιοποίηση επιτρέπει να παρουσιάσουμε στον ασθενή και στους οικείους του μια ενδεικτική πρόγνωση, μια εικόνα για το μέλλον. Η πρόγνωση δεν είναι ποτέ απόλυτη. Ασθενείς με αρχικά κακή πρόγνωση μπορεί να έχουν πολύ καλύτερη πορεία από ότι υπολογίζεται. Η πρόγνωση είναι ένα στατιστικό στοιχείο που μπορεί να είναι σωστό για μεγάλες ομάδες ασθενών, αλλά και πολύ λάθος για τον συγκεκριμένο ασθενή που εξετάζουμε.

Εκτός από τα παραπάνω, η σταδιοποίηση επιτρέπει την εκτίμηση του αποτελέσματος της θεραπείας που εφαρμόσθηκε, την οργάνωση της έρευνας κατά του καρκίνου, την συγκρότηση όμοιων ομάδων μελέτης στις κλινικές έρευνες και τέλος την υποστήριξη των προληπτικών μέτρων κατά του καρκίνου.

Πως γίνεται η σταδιοποίηση του καρκίνου;

Για όλους σχεδόν τους όγκους του πεπτικού συστήματος το σύστημα σταδιοποίησης που χρησιμοποιείται σήμερα προέκυψε από το έργο του Pierre Denoix που ξεκίνησε το 1943 στο Ινστιτούτο Gustave-Roussy. Το 1952, οι μελέτες του συγκεντρώθηκαν από την Union Internationale Contre le Cancer και καθιερώθηκε το σύστημα ΤΝΜ το οποίο εκδίδεται ήδη από το 1968. Από το 1987 η UICC συνενώθηκε με την American Joint Committee on Cancer και με τη συμμετοχή της International Federation of Gynecology and Obstetrics εκδίδουν από κοινού τις αναθεωρήσεις του συστήματος ΤΝΜ. Από τις 2016 ισχύει η όγδοη έκδοση του ΤΝΜ Atlas με συνεχείς προσθήκες, τροποποιήσεις και βελτιώσεις.

Πόσα είδη σταδιοποίησης έχουμε;

Υπάρχουν τέσσερα είδη σταδιοποίησης ανάλογα με τις εξετάσεις που θα χρησιμοποιηθούν αλλά και τη στιγμή που θα εφαρμοσθεί.

Η κλινική σταδιοποίηση βασίζεται στην κλινική εξέταση και τις απεικονιστικές εξετάσεις που γίνονται πριν την οριστική θεραπεία.

Η παθολογική (ιστολογική) σταδιοποίηση γίνεται μετά από τη χειρουργική επέμβαση και συνδυάζει την κλινική σταδιοποίηση με τα αποτελέσματα της ιστολογικής εξέτασης του καρκίνου που έχει αφαιρεθεί.

Η σταδιοποίηση μετά τη θεραπεία γίνεται μετά την ολοκλήρωση της χημειοθεραπείας ή/και της ακτινοθεραπείας αλλά πριν την οριστική χειρουργική επέμβαση.

Η επανασταδιοποίηση αναφέρεται στην νέα σταδιοποίηση που γίνεται εάν ένας καρκίνος υποτροπιάσει (επανεμφανισθεί).

Τι είναι το ΤΝΜ;

Το σύστημα σταδιοποίησης ΤΝΜ εξετάζει τα χαρακτηριστικά της πρωτοπαθούς εστίας και προσπαθεί να αποτυπώσει με ακρίβεια την έκταση της νόσου.

Το αρχικό Τ (Tumor) αναφέρεται στην πρωτοπαθή εστία, δηλαδή στον όγκο που εμφανίσθηκε αρχικά. Βαθμολογείται από 1 έως 4 ανάλογα με το πόσο βαθιά έχει προχωρήσει ένας όγκος στο τοίχωμα του οργάνου ή ανάλογα με το μέγεθος σε εκατοστά.

Το αρχικό Ν (Nodes) αναφέρεται στον αριθμό ή και την εντόπιση των λεμφαδένων που βρίσκονται θετικοί σε καρκινική μετάσταση. Το σύστημα λαμβάνει επιπλέον υπ’ όψη το συνολικό αριθμό λεμφαδένων που έχουν αφαιρεθεί αφού αυτός θεωρείται ότι είναι ανεξάρτητος προγνωστικός παράγοντας αλλά και δείκτης επάρκεια της χειρουργικής πράξης ή και του εργαστηρίου που έκανε την ανάλυση.

Το αρχικό Μ (Metastasis) αναφέρεται στην ύπαρξη μεταστάσεων σε άλλα όργανα. Απομακρυσμένες θεωρούνται οι μεταστάσεις που γίνονται από κύτταρα που μεταφέρονται με τα αγγεία (συκώτι, πνεύμονες, οστά) αλλά και η διασπορά στην κοιλιά (περιτοναϊκές μεταστάσεις).

Μετά την πλήρη μελέτη, η βαθμολογία από την αξιολόγηση της πρωτοπαθούς εστίας (Τ), των λεμφαδένων (Ν) και της ύπαρξης μεταστάσεων (Μ) συνδυάζεται για να καθοριστεί το ακριβές στάδιο. Τα βασικά στάδια είναι τέσσερα ενώ διακρίνονται και αρκετές υποκατηγορίες όπως φαίνεται στο παράδειγμα του καρκίνου του παχέος εντέρου

Τι εξετάσεις περιλαμβάνει η σταδιοποίηση;

Συλλέγουμε πληροφορίες για την έκταση της νόσου από διάφορες πηγές. Κατ’ αρχήν απαιτείται μια συστηματική και καλή εξέταση του ασθενούς που ακολουθείται από εξετάσεις αίματος ή άλλων υγρών του σώματος καθώς και βιοψίες. Ο έλεγχος της επέκτασης της νόσου σε λεμφαδένες ή άλλα όργανα γίνεται κυρίως με απεικονιστικές εξετάσεις όπως οι αξονικές και οι μαγνητικές τομογραφίες. Η τομογραφία εκπομπής ποζιτρονίων (PET scan) είναι μια σύγχρονη εξέταση που υπό όρους μπορεί να ανιχνεύσει εστίες καρκίνου σε όλο το σώμα. Η επιλογή των εξετάσεων καθορίζεται από διεθνείς κατευθυντήριες οδηγίες και προσαρμόζεται στις ανάγκες του ασθενούς από τον θεράποντα ιατρό.